ANKARA Spectrum House un son çalışmasında açığa çıkan sonuçlara nazaran Kürtler Kürt sorunu vardır ve Escort Keçiören çözülmelidir diyor Kürt Sıkıntısı ve Barış Beklenti Tavır ve Algılar başlıklı Kürt nüfusunun ağır olduğu 15 vilayette yapılan araştırma Kürtlerin büyük çoğunluğunda yeni bir tahlil sürecinin başlatılmasına yönelik güçlü bir Keçiören Escort beklenti olduğu sonucuna ulaştı
Peki tahlil sürecinin sonlanmasıyla oy verdikleri pek çok siyasi figür tutuklanan oylarıyla kazanılan belediyelere kayyımlar aracılığıyla el konulan izledikleri televizyonlar okudukları gazeteler kapatılan Kürtler nasıl oluyor Keçiören Escort Bayan da hala Kürt sıkıntısının tahlili için hem de tıpkı muhataplarla bir beklenti içine girebiliyor Kürtler her şeye karşın iktidarla masaya oturur mu
Bu soruları ve daha fazlasını Spectrum House Yöneticisi Azad Barış a yönelttik
KÜRTLERİN YENİ SÜREÇ BEKLENTİSİNİ ANLAMAK İÇİN KÜRT SIKINTISININ GEÇMİŞİNE BAKMALIYIZ
Araştırmanızın sonucuna nazaran Kürtler Kürt meselesinin tahlili için yeni bir süreç başlaması gerektiğini düşünüyor Türkiye sonuçları pek çok kesim için olumsuz olan bir tahlil sürecini geride bıraktı Bu olumsuz tecrübeye karşın Kürtler neden hala bu türlü bir beklenti içerisinde
Kürt toplumunun neden yeni bir süreç beklentisi içinde olduğundan bahsedeceksek Kürt problemin yaklaşık 200 yıllık tarihî bağlamını hatırda tutmamız gerekir Osmanlı nın son devirlerinden başlayarak Cumhuriyet in kuruluşuyla farklı bir boyut kazanan Kürt problemi neredeyse son 50 yıldır tesirleri bugün de devam eden bir çatışmalı süreç ve ona bağlı olarak derin toplumsal sıkıntılar ortaya çıkardı Bu süreç bugün de devam ediyor
2013 2015 yılları ortasındaki çözüm süreci olarak tabir edilen devir her ne kadar anayasal desteklerden toplumun farklı kesitlerini kapsamaktan uzak ve mevcut iktidarın siyasi amaçları ve ajandası bağlamında yönetilmiş olsa da Türkiye siyasi tarihinde ayırt edici karaktere sahip olan bir periyottu Çatışmanın ölümlerin olmadığı cenazelerin kaldırılmadığı bir süreç olarak kayıtlara geçti Dünya tecrübelerini de dâhil ederek barış süreçlerini en temelde ölümlerin olmadığı çatışmasızlık ve diyalog sürecinin hâkim olduğu süreçler olarak değerlendirirsek hem2013 2015 sürecini hem de Kürtlerin yeni bir süreç beklentisini anlayabiliriz
ÇÖZÜM SÜRECİYLE İLGİLİ OLUMSUZLUK SÜRECİN KENDİSİNDEN DEĞİL SONLANMASINDAN KAYNAKLI
2015 te sonlandırılan tahlil sürecinin akabinde yaşanan çatışmalı sürecin sebep olduğu yıkımların bu beklentinin en kıymetli sebepleri olduğunu söyleyebiliriz Yani temelinde sizin de tabir ettiğiniz çözüö süreci ile ilgili olumsuz durum o süreçle ilgili değil o sürecin sonlandırılmasından kaynaklı
KÜRTLER MUHATAPLAR TIPKI OLSA DA TAHLİLE YÖNELİK GÜÇLÜ BİR BEKLENTİ İÇİNDE
Burada bilhassa süreç idaresi epeyce kıymetli bir yerde duruyor Çatışmasızlık süreçlerinin uygun yönetilemediğinde daha büyük çatışma sarmalına sebep olduğunu hatırda tutarak Kürtler muhataplar birebir olsa da bu sıkıntının anayasal tahliline yönelik güçlü bir beklenti içinde Bunun da büyük oranda 2015 te çatışmasızlık sürecinin bitirilmesinden sonra geçen 8 yıllık tecrübeyle ilgili olduğunu düşünüyorum
ERDOĞAN KÜRT PROBLEMİ DAHİL RİSK ALMA POTANSİYELİ GÜÇLÜ BİR FİGÜR
Bu beklentileri karşılamak konusunda itici güç Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve partisi AK Parti 20 yıllık deneyimin akabinde Kürtlerde bir itimat sorunu olmayacak mı
20 yılı aşkın bir müddettir ülkeyi yöneten Erdoğan ve partisinin Kürt sorununa yaklaşımını iki periyoda ayırabiliriz Bir 2002 den 2015 sürecine kadar devam eden görece daha yumuşak periyot iki 2015 te tahlil sürecinin bitirilmesinden sonra hayata geçirilen çatışma süreci Bu ikinci periyot MHP ile kurulan koalisyon sonrası hâkim olan Türkçü baskıcı otoriter bir periyot Yani Erdoğan Kürt sıkıntısı başta olmak üzere Türkiye de bölgede ve dünyada risk alma potansiyeli güçlü bir figür
Kürtlerin bilhassa son 8 yıldır devam eden çatışmalı sürecin sebep olduğu mağduriyetlerden kaynaklı büyük bir itimat sorunu yaşadıklarını biliyoruz Bu inanç sorunu Haziran 2023 seçimlerinde Erdoğan karşısında Kemal Kılıçdaroğlu nun büyük oranda desteklenmesiyle de açığa çıktı Kemal Kılıçdaroğlu nun Kürt kentlerinde Türkiye ortalamasının üstünde bir dayanak görmesi Recep Tayyip Erdoğan a yönelik politik tavrın anlaşılması açısından değerli
KÜRTLER KÜRT SIKINTISININ TAHLİLİNDE ERDOĞAN DAN BEKLENTİ İÇERİSİNDE
Somut durumun somut analizine bakarsak Erdoğan bugün Türkiye de en tesirli siyasi figür Türkiye nin temel sıkıntılarının tahlilinde yadsınamaz bir rol ve misyonu var Her ne kadar bugün Türkiye ve Kürdistan da yaşanan siyasal toplumsal iktisadi sıkıntıların kaynağı kendi siyasetleri da olsa Kürtler Kürt sorununun tahlilinde kendisinin iktidarın başında olmasından ötürü bir beklenti içinde
MHP ile ittifak iştiraki güçlenerek devam ederken Kürtlerin bu beklentisini karşılayacak bir siyasi atmosferin oluşabileceğini düşünüyor musunuz
Barış ve diyalog süreçlerinin çatışma ve polarizasyonların en ağır ve en ağır periyotlarında başladığını başlayabileceğini söz etmek gerekir Dünya tecrübelerine baktığımızda da çatışmaların en ağır yaşandığı devirler barış ve diyalog süreçlerinin başlama potansiyelinin en yüksek olduğu periyotlardır
Bugün Türkiye de rastgele bir barış süreci ya da Kürt sıkıntısının tahliline yönelik rastgele somut bir göstergeden bahsetmek güç Fakat bu çözümsüzlük hali pek sürdürülebilir değil Hem içeride hem dışarıda girişilen Türkçü yayılmacı ve baskıcı maceraperestlik gelinen noktada Türkiye de ekonomiyi siyasal ve toplumsal alanı bürokrasiyi ve bölgesel istikrarları altüst etti Türkiye bugün 2015 ten sonra ikame edilen çatışmalı sürecin ağır sonuçlarıyla yüz yüze Kaynakların bir bütün olarak savunma endüstrisine aktarıldığı enflasyon ve ekonomik meselelerin sebep olduğu büyük girdabın içinde Bu girdabın Kürt probleminin tahlilsiz bırakılmasının çıktısı olduğunu söyleyebiliriz
KÜRT PROBLEMİ ENİNDE SONUNDA DİYALOGLA ÇÖZÜLECEK
Kişisel fikrim Kürtlerin beklentilerini somut olarak karşılayacak bir siyasi atmosfer olmamasına karşın mevcut çatışmalı sürecin sürdürülmesi epeyce sıkıntı Kürt sıkıntısı eninde sonunda diyalogla barışçıl prosedürlerle çözülecek
FARKLI AKTÖRLERİN SÜRECE İŞTİRAKİ KAÇINILMAZ VE GEREKLİ
Kürtler Kürt meselesinin tahlilinde Erdoğan dan öbür kimlerin hangi siyasi figürlerin ve kurumların rol almasını istiyor Sorunu kimin çözeceğine inanıyor
Kürt sorunu çok boyutlu bir problem olduğundan bu sorunun tahlilinde farklı aktör ve faktörlerin varlığının sürece iştiraki kaçınılmaz Bu iştirak problemin kalıcı tahlilinde ve çatışma dinamiklerini var eden ihtilafların minimize edilmesinde epeyce değerli Yani Kürt probleminin sivil toplumdan militer aktörlere siyasi partilerden politik figürlere kadar geniş bir spektrumda bir muhataplık kompozisyonu var
SORUNUN TAHLİLİNDE TEMEL BİLEŞENLER HÜKÜMET MUHALEFET VE KÜRTLER
Katılımcıların Kürt probleminin tahliline kimlerin hangi siyasi figür ve kurumların liderlik etmesi gerektiği sorusuna verdikleri karşılıklar incelendiğinde yüzde 60 a yakını Kürtler HDP Abdullah Öcalan Selahattin Demirtaş karşılıklarını veriyor Yüzde 20 ye yakını Hükümet Recep Tayyip Erdoğan AK Parti yüzde 10 a yakını ise muhalefet Kemal Kılıçdaroğlu Ekrem İmamoğlu karşılıklarını veriyor Sıkıntının tahlilinde temel bileşenlerin hükümet muhalefet ve Kürtler olduğuna yönelik bir algı olduğu görülüyor
HER 4 KÜRT TEN 3 Ü KÜRT PROBLEMİNDEN KAYNAKLI PROBLEMLERDEN ETKİLENİYOR
Olası bir tahlil sürecine dair Kürtlerin beklentileri neler Kürtler hangi adımların atılmasını istiyor
Her 4 Kürt ten 3 ü kendisinin ve ailesinin gündelik hayatta Kürt sorunundan kaynaklı meselelerden etkilendiğini görüyoruz Siyasi parti tercihleri yaş eğitim ve cinsiyet üzere faktörlere bağlı olarak Kürt toplumunun yüklü ekseriyetinin çatışma sürecinden ekonomik kaynakların savaşa harcanmasından siyasetçilere yönelik tutuklamalardan ve Kürtlerin temel hak ve özgürlüklerine yönelik hâkim devlet siyasetlerinden mutlu olmadıklarını görüyoruz
Araştırmamıza nazaran Kürtlerin yüklü ekseriyeti Kürt sorununun tahlili için atılması gereken en kıymetli adımın anayasal tahlil olduğunu vurguluyor Yaklaşık her dört iştirakçiden biri yüzde 23 buçuk Kürt sıkıntısının tahlilinde anayasa değişikliği muhtaçlığına vurgu yapıyor Bu durum Kürtlerin temel hak ve özgürlükleri talepleri ve sorunun tahliline dair beklentilerinin yeni bir toplumsal mukavele ile çözülebileceğine inandığını gösteriyor
ANADİLİNDE EĞİTİM KÜRT BAŞKAN VE SİYASETÇİLERİN HÜR BIRAKILMASI
Kürt iştirakçilerin anadilinde eğitim hakkının yasal teminat altına alınması ve kültürel hak ve özgürlüklerin tanınmasına yönelik bir beklentileri olduğunu da görüyoruz Kürtlerin Kürt sorununun tahlilinde vurgu yaptıkları öteki başlıklar ise çatışma yerine barış ve işbirliğinin geliştirilmesi diyalog kanallarının açılması Kürt önder ve siyasetçilerin hür bırakılması ve daha fazla siyasi temsili mümkün kılacak adımların atılması
KÜRT TOPLUMUNUN YÜZDE 90 I YOKSULLUK SONU ALTINDA YAŞIYOR
Bir öbür kıymetli başlık ise bölgeler ortasındaki iktisadi eşitsizliğin ortadan kaldırılması Kürt toplumu ve Kürt vilayetlerinin bugün büyük ekonomik meselelerle boğuştuğunu belirtmek gerekir Araştırmamıza nazaran Kürt toplumunun yüzde 90 ı yoksulluk sonu altında yaşıyor Bu durum Kürt probleminin iktisadi temellerini ve bölgenin sosyo ekonomik durumunun anlaşılmasının sorunun tahlilinde epey kıymetli olduğunu göstermesi açısından dikkat cazibeli
BUGÜN İKTİDAR VE KÜRTLERİN ANLAŞACAĞI BİR DURUM YOK İKTİDAR ANTİ KÜRT BİR POZİSYONDA
Dönem periyot kimi kısımlarda Kürtler iktidarla anlaşır üzere bir fikir açığa çıkıyor Kimi vakit Türkiye nin batısındaki toplumsal demokrat sosyalist sol muhalefeti temsil eden figürler de bu istikametteki telaşlarını lisana getiriyor Kürtler iktidarla anlaşır mı
Bu kaygıları haklı çıkaracak bir iktidarla anlaşma durumunun somut olarak var olduğunu söyleyemem Bugün iktidarın kendi varlığını siyaseti toplumu muhalefeti ve bürokratik alanı biçimlendirdiği düzlem Anti Kürt bir konum Dahası memleketler arası ve bölgesel gelişmelere yönelik konumu da bundan farklı değil Bu somut durumlardan hareketle kelam konusu bölümlerin bu korku ve kuşkularının somut ve rasyonel destekleri yok
KÜRT SORUNUNUN TAHLİLİNDE İKTİDARDAKİ PARTİLER BİRİNCİL DERECEDE SORUMLU
İktidarla anlaşma demişken şunu da belirtmeliyiz Kürt sorununun kesin ve kalıcı tahlili hem iktidar devlet hem de toplumsal kısımlarla irtibatlıdır Kürt sorunu üzere tarihi karmaşık çoklu aktör ve faktörlerin bulunduğu bir problemin tahlilinde iktidardaki partiler birincil derecede sorumludur Siyasi iktidar kendi varlığını ve meşruiyetini halk iradesine dayandırıyorsa halkın bir bölümünün taleplerinin de direkt muhatabıdır
KÜRT SORUNUNUN TAHLİLİNDE MUHATAPLIK KRİZİ VAR
Son 100 yılda Kürt siyasi hareketlerinin Kürt aydınlarının ve Kürt toplumunun Kürt probleminin tahlili ile ilgili beklenti ve uğraşlarına baktığımızda bir muhataplık krizinin olduğunu söyleyebiliriz Yüzyılın başından itibaren Kürt siyaseti sıkıntının tahlilinde devlete iktidara davetler yapmakta ve bir muhatap aramaktadır Kürt sıkıntısının tahlilinde kaçınılmaz olarak siyasi iktidar da kıymetli muhataplardan biridir Şayet son seçimlerde muhalefet bloku ya da sol sosyalist blok iktidar olsaydı bu beklenti durumu onlar için de geçerli olacaktı
İKTİDARIN DA DAHİL OLACAĞI BİR MEKANİZMA
Araştırma bulgularımızla da birleştirecek olursak iştirakçilerin yüzde 80 ine yakını Kürt sorununun tahlilinde iktidarın da dâhil olacağı bir düzeneğin varlığını işaret ediyor Bu durum Kürt sorununun tahlilinde bugün AKP ve paydaşları olsa da iktidarın rolünü ortaya koyuyor Kürtlerin beklentileri de bu istikamette
YEŞİL SOL PARTİ HALA BELİRLEYİCİ BELİRLEYİCİLİK SİYASETİN MÜZAKERE ARAYIŞINI GETİRİR
Tüm bu tartışmalar ışığında yaklaşan bir lokal seçim var Yeşil Sol Parti iktidar dahil herkesle müzakereye açık olduğunu söylüyor Kürt seçmenin 2024 lokal seçimlerindeki tavrı ne olur
Yeşil Sol Parti nin Haziran seçimlerindeki belirleyici politik özne olma tezi büyük ziyan görse de mahallî seçimlerde bilhassa büyükşehirlerde hala belirleyici özne olduğunu söyleyebiliriz Bu belirleyici siyasal öznelik siyasetin tabiatı ve işleyişi gereği bir müzakere tabanı arayışını beraberinde getirecektir Müzakere demokrasinin siyasetin tabiatı gereği siyasi partilerin kaçamayacakları bir uzlaşı düzlemidir
KAZANMAYA DEĞİL KAYBETTİRMEYE YÖNELİK SİYASAL STRATEJİ SÜRDÜRÜLEBİLİR DEĞİL
Kürt siyasi hareketi bilhassa 2017 referandumundan sonra siyasi kazanım elde etmek yerine kaybettirme stratejisi yürüttü Bu stratejinin yeni seçim sisteminin sebep olduğu iki kutuplu siyasal mimari ile ilgisini unutmamak gerekir Fakat kazanmaya değil kaybettirmeye yönelik siyasal stratejinin sürdürülebilir olmadığını son seçimlerde gördük Siyasi kazanımlara odaklanmayan bir siyasal strateji politik gerilemeye sebep oldu
HDP CHP YE KAYBETTİĞİ OYLARINI GERİ ALACAK ANCAK OY VERMEME EĞİLİMİ ÇOK GÜÇLÜ
Araştırmamızın sonuçlarına nazaran bütün tenkitlerine karşın Kürt seçmenin HDP yi destekleme eğilimi başka partilere oranla daha güçlü HDP nin son genel seçimlerde CHP ye kaybettiği oyları büyük oranda geri alacağını AKP deki düşüş eğiliminin kısmi de olsa devam edeceğini söyleyebiliriz CHP nin tesir gücü önemli oranda düştü ve son seçim sonuçlarının tam aksisi bir durum kelam konusu Lakin oy kullanmama ya da sandığa gitmeme eğilimi de çok güçlü Bilhassa son seçimlerin sebep olduğu moralsizlik mağlubiyet duygusu sebebiyle Kürt seçmenin büyük oranda depolitik bir alana çekilme eğiliminde olduğunu gözlemliyoruz