EMEP deprem raporu: AFAD, arama kurtarmaya WhatsApp’tan karar vermiş

Deprem asıl fakirleri vurdu Esasen bölgede çökmekte olan tarım ve hayvancılık ağır bir darbe daha aldı Hükümet eliyle icra edilen afet stratejisi ne söylüyor Devlet birinci anda alanda olmamakla bir öteki varlık biçimini gösterdi OHAL ilanıyla perişen bir güç aygıtı önümüzü getirdi O denli ki alanda Kızılay yok tarikat ve cemaatler var Arama kurtarma yok koskoca bir boşluk var OHAL’le birlikte sarsıntı fırsatçılığı katlanarak devam etti Bu yüzyıllık felaket yalnızca bir yas konusu değil Sarsıntı ve sarsıntının akabinde rant siyasetleri işçiler bakımından bir örgütlenme ve yaşama tutunma sorunu TTB TMMOB KESK emekçi sendikaları sol sosyalist partiler muhalif belediyeler sarsıntı bölgelerinde günlerce halk için çalıştı Bu rapor yalnızca bugüne düne bir not düşmek manasına gelmiyor Bu rapor büyük sarsıntı bakımından da önemli ikazlar içeriyor İmar affıyla göz nazaran göre gelen sarsıntı katliamlarına dur demenin vakti Kar rant siyasetlerine karşı örgütlen davetimizi bir defa daha söylüyoruz Karanlık zihniyetten hesap sormalıyız soracağız

‘AFAD AFETİ GÖRMEZDEN GELDİ’

Raporu hazırlayan gazeteci Hakkı Özdal bölgedeki durumu anlattı Özdal En başta söylemeliyiz ki 6 Şubat’taki zelzele bir katliam ortaya çıkarttı dedi Özdal şöyle konuştu Bölgedeki can kaybının kıymetli bir kısmı işçi sınıfı oldu İslahiye üzere biberi ile meşhur bir ovaya 9 katlı apartmanlar yapılmış AFAD arama kurtarma çalışmalarında irtibat konusunda GSM’i uygun görmüş AFAD arama kurtarmayı WhatsApp’ı kullanarak uygun görmüş Bu afeti görmezden gelmek demek Bölgede 9 bin civarında baz istasyonu var Bunların üçte biri devre dışı kaldı Bunun kıymetli nedeni baz istasyonlarının binalara bitişik yapılmış olması Afet planı hakikaten müthiş

Bölgenin bir emek kenti olduğunu belirten Özdal şöyle devam etti

Toplam 14 milyonu aşan bir nüfus var bölgede Zelzeleden etkilenen ise 16 milyon Sayısal datalar bölgedeki yıkımın doğal olarak işçilerin başına geldiğini gösteriyor İşçi mahallelerine yardım arama kurtarma sürekli geç gitmiş Bunu şahitlerden dinledik Devlet tek bir strateji uygulamıyor Devlet nerede sorusu haklı ve yasal bir soru Devlet 7 Şubat’ta sermayeyle ortak bir plan dahilinde Zelzeleden bir gün sonra cumhurbaşkanı OHAL’den bahsetti Bu durum ‘Devlet nerede ‘ sorusuna verilmiş bir karşılık Devlet bir strateji geliştiriyordu Örneğin Antakya’da yurttaşları göçe zorlayan bir formül uygulandığına şahit olduk Çadır konteyner getirmeyerek bunu yaptılar Lakin Maraş büyük endüstrisiyle emekçilik oranı daha fazla Sarsıntının çabucak akabinde Maraş’ta kurulan büyük sermaye temsilcileri iş gücünden yakınan açıklamalar yaptılar Zira Maraş’ta endüstrideki çarkların dönmesini bekliyor Maraş’ta konteyner ve çadırdaki bonkörlüğün nedeni buydu

‘İKTİDAR ÖZEL BİR HAKİMİYET ALANI KURDU’

Bahadır Özgür ise Antakya’daki mülksüzleştirmeyle ilgili konuştu Antakya’yla ilgili Resmi Gazete’de yayımlanan kararlara dikkat çeken Özgür İlk gün yaşanılan dertler gerçekleşti Mülksüzleştirmeyle ilgili alt yapılar oluşturulmuş durumda İktidar coğrafyanın bir kısmına özel bir hakimiyet alanı kurdu dedi

MÜLTECİ DEPREMZEDELER

Emek Partisi ismine göç ve mülteciler bahsiyle ilgili çalışmalar yapan Aysel Ebru Ökten ise depremzede mültecilerin durumunu şöyle anlattı

Taleplerin karşılanması konusunda en güç durumda mülteciler yer alıyor Sarsıntıdan 1 7 milyon mültecinin olduğunu görüyoruz Çok büyük bir mülteci nüfusunun zelzeleden etkilendiğini görüyoruz Çadırlara ulaşamayan bir mülteci kitlesinden bahsediyoruz Kimi çadır kentlerden mültecilerin çıkarıldığını gözlemledik Siyasetin lisanı medyanın haber veriş biçimi mültecilerin hayatını ne kadar zorlaştırdığını gördük Her ne kadar örülmeye çalışılan mülteci düşmanlığı olsa da bir de yardımcı olma halinin arttığını gördük Mülteciler yardıma ulaşırken lisan sorunu yaşıyor Mülteci bayanların tacize maruz kaldığını gördük Mülteci bayanların korkma hali olduğunu gözlemledik

ÖNERİLER

Ökten mültecilerle ilgili yapılması gereken tahlil tekliflerini şöyle sıraladı

Çabuk olarak yurttaş mülteci ayrımı yapılmaksızın kaynak aktarılmalı

Mültecilere çalışma müsaadesi hızlı olarak sağlanmalı

Kışkırtmalara karşın temel olanın barış ve kardeşlik olanın kamusal alanda yükseltilmesi gerektiğini söylüyoruz

Medyanın daha sorumlu bir tavır takınmasını öneriyoruz

Seyreltme siyasetinden derhal vazgeçmek gerekiyor

Geri kabul muahedesi mültecileri hapsediyor Geri kabul muahedesinin iptal edilmesi gerektiğini söylüyoruz

RAPOR

Raporun giriş kısmında şu sözler yer aldı Bu rapor yıkım yaşanan bölgelerdeki genel ve özgül ekonomik politik ilgi ve çatışmalara sınıf alaka ve çatışmalarına bunların sarsıntı öncesinden başlayarak hâlihazırda ortaya çıkardığı ve çıkarması beklenebilecek sonuçlara odaklanmıştır Bölgenin üretim ve sermaye yapısı sınıf profilleri bunların yaşanan yıkım ve sonrasıyla etkileşimleri ön planda tutulmuştur Devlet ve kurumların işleyişi bölgeye zelzelenin birinci anından itibaren nasıl baktıkları ve hangi emelle ne çeşit müdahalelerde bulundukları üzerinde durulmuştur

Raporda öne çıkan bulgular şöyle

6 Şubat zelzeleleri birincil ve aktif sonuçları yıkım bölgesinde yaşanmakla birlikte toplumsal politik iktisadi idari sonuçları bakımından ülke ölçeğinde tesirlidir ve bu ölçekte sonuçlar doğurması beklenmeli ‘Devlet çoklukla üç ya da dördüncü günden itibaren çoğunlukla da kolluk güçleriyle ortaya çıkmaya başlamıştır Devlet görünmeye başladığı andan itibaren halkın kendi inisiyatifiyle oluşturduğu ya da bölgeye devletten daha evvel ulaşan gönüllüler ile sendikalar meslek odaları ya da az sayıdaki sivil örgütlerin oluşturduğu dayanışma ağ ve merkezlerine AFAD ismine el koymaya başlamış Pazarcık Narlı Adıyaman Elbistan üzere yerlerde bilhassa cemevleri etrafında oluşan işleyişlere müdahale etmiştir Dayanışma bu nedenle kimi durumlarda ilaçların gereksinim sahiplerine el altında dağıtılması üzere yollarla kapalılık içinde yürütülmüştür

‘ALTYAPI HİZMETLERİ ÖZEL ŞİRKETELER DEVR EDİLDİ’

Raporda sarsıntı bölgesinde yer alan tüm altıyapı hizmetlerinin özel şirketlere devredildiği belirtildi Özelleştirme ile KİT lerin tasfiyesi ve kamusal birikimlerinin sermayeye transferiyle kamunun taşraya yönelik kurumsal kapasitesi de ortadan kalkmıştır Devlet Su İşleri ve Karayolları Genel Müdürlüğü üzere kurumlar birer ihale dağıtım merkezine dönüşmüş bunun dışında neredeyse fonksiyonsuz kalmış tüm alt yapı hizmetleri özel şirketlere devredilmiştir Depremzedeye haftalarca pak su götürememenin süreksiz barınma merkezlerini inşa edememenin yahut daha birinci günlerden başlayarak arama kurtarma çalışmalarının muhtaçlık duyduğu ekipmanların yoksunluğunun temel nedeni bunları yerine getirebilecek kamusal nitelikte bir kurumun kalmamasıdır

Deprem bölgesinde sivil toplum geleneğinin görece düşük birtakım yerlerde yok denecek kadar az olduğu görülmüş bu boşluk ekseriyetle dini nitelikteki vakıf ve derneklerin varlıklı imkanlarıyla giriştikleri hayır faaliyetlerinin görünür olmasına neden olmuştur

‘AFAD MÜDAHALESİ’

Raporda AFAD’ın arama kurtarma planıyla ilgili bilgiler ise şöyle yer aldı Yapılan afet müdahale planı kâğıt üstündeki haliyle dahi bilimsel gerçekliklerden teknik bilgi ve geçmiş tecrübeden büsbütün mahrum baştan savma ve şeklen dir AFAD arama kurtarma gruplarının uyumu için gerekli irtibat faaliyeti GSM şebekeleri üzerinden planlanmış afet müdahalesi için davranacak gruplara telsiz ya da uydu haberleşmesi üzere daha fonksiyonlu güçlü araç ve yollar tahsis edilmemiştir Türkiye nin ulusal afet planı kâr odaklı GSM şirketlerinin insafına terk edilmiştir Gerek AFAD gerekse merkezi yönetimin tüm afet ve acil durum müdahale sistematiği sadece siyasal tenkidin değil mevcut toplumsal tertipte bile ceza hukukunun mevzusudur

DİĞER TESPİTLER

Raporda öteki tespitler ise şöyle

2012’de yürürlüğe giren 6360 Sayılı büyükşehir belediyelerini genişleten ve yine düzenleyen maddeyle Hatay üzere kimi vilayetlerde mahallelerin idari irtibatı değiştirilmiş İktidar lehine bir siyasi hülle olarak isimlendirilebilecek bu değişiklikle mücavir alanlar belediyeler için inşaat iktisadına kazandırılacak birer boş arazi buralara götürülecek hizmetler ise birer ihale kaynağı olmuştur

TOKİ kentsel ranttan aşikâr oranda alt sınıfların hisse almasını sağlayarak bir istek üretim aracına dönüştürülmüş taşra kentleri de AVM’lerle dolmuştur İktidarla iç içe geçmiş bu devasa inşaat oligarşisi sarsıntı enkazının liyakatsizlik ihmal üzere sebeplerle açıklanamayacağını raporda örnekleriyle görüleceği üzere ortaya koymuş buna emeğin de eklenmesiyle bugün yaşanan toplumsal çözülmenin nedenlerini oluşturmuştur

6 Şubat zelzelelerinin yıkıcı tesirine maruz kalan kentlerde toplam 305 102 kaçak binaya 2018 tarihli son imar affı kapsamında yapı kayıt dokümanı verilmiştir İmar ruhsatı için gerekli yer incelemelerinin gerektirdiği maliyetin neredeyse 1 10 u fiyatlarla özel kontrol şirketlerinden yapı onayları alınmıştır Bu vahim durum kamu binaları için dahi geçerlidir Mühendisler mimarlar ve onların teknik bilgi ve tecrübeleri devreden çıkarılmış bunun yerine diploma ticareti başlamıştır

Türkiye nin sağcı siyasetin bu popülist ve yoz aksiyonları yerine yeni ilgili bilim ve meslek kuruluşlarının direkt iştirakiyle hazırlanmış sistemli bir yapı ve sarsıntı yönetmeliğine bu yönetmeliklere ahengin çok katı biçimde denetlenmesi için gerekli şura ve usullerin oluşturulmasına imar affı üzere uygulamaların bir daha asla yapılamayacak biçimde anayasal düzlemde engellenmesine muhtaçlığı vardır

Deprem bölgesindeki OHAL uygulaması bölgedeki kentlerin hem birbirlerinden ve hem de ülkenin kalanından tecrit edilerek adeta bir süratli inşaat plantasyonuna çevrilmesi yine imar ismi altında sermayenin çeşitli bölümlerine açılan fırsat ların ihale nizamı ve rant dağıtımının merkezileşmesi emellerini taşımaktadır OHAL Kararnamesi ile Cumhurbaşkanına yardımların kullanılması gerçek bireylerin topraklarına el koyma çalışma saatlerini belirleme konusunda kontrolden uzak yetkiler tanınmıştır Ayrıyeten OHAL temel hak ve özgürlüklerin durumun gerektirdiği ölçü üzere yeniden son derece keyfi değerlendirmeye açık bir tabanda gasp edilmesine imkan tanımaktadır OHAL kapsamında ilan edilen 126 ve 136 Nolu Kararnameler ile yönetim neredeyse sınırsız denebilecek yetkilerle depremzede yurttaşların mülkiyet hakları üzerinde her türlü tasarrufta bulunmak ormanların kıyıların tarım yerlerinin ve meraların vasfını değiştirerek imara açmak zelzele bölgelerindeki iskân ve imarla ilgili tek yetkili olmak üzere güçlerle donatılmıştır Bu kapsamda Vilayet Valiliklerinin yayınladığı genelgelerle birden fazla durumda şahsen depremzedelere ilişkin olan taşınmazlara arsa arazi ve tarlalara konteyner kent üretimi çadır kent konseyimi üzere gayelerle el konulmaya başlanmıştır

Bölgede zelzelenin akabinde yaşanan tam bir mülksüzleştirme servet transferi ve sömürüyü derinleştirme operasyonudur

Kahramanmaraş Hatay Malatya Adıyaman Gaziantep Şanlıurfa Diyarbakır Kilis Osmaniye Adana ve Elazığ vilayetlerini kapsayan afet bölgesinde Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi ADNKS datalarına nazaran 31 Aralık 2022 tarihi prestijiyle 14 milyon 196 kişi yaşamaktadır Bu sayı ülke nüfusunun yüzde 16 4 üne tekabül etmektedir Ayrıyeten resmi datalara nazaran ülke genelindeki yaklaşık 3 5 milyon süreksiz müdafaa altındaki kayıtlı Suriyeli nüfusun yarısı bu 11 kentte yaşamaktadır Bunun bölgede bilhassa küçük ve orta endüstride ucuz göçmen emeği sömürüsüne dayalı kârlar üzerindeki tesiri açıktır

TÜİK in 2021 yılı datalarına nazaran 11 ili kapsayan afet bölgesinde 3 milyon 841 bin kişi istihdamdadır Bölgede her 10 işçiden 4 ü bir toplumsal güvenlik müdafaasına sahip olmaksızın sigortasız çalışmaktayken sarsıntı yıkımıyla karşı karşıya kalmıştır Malatya Adıyaman Şanlıurfa Diyarbakır Osmaniye üzere tarım kesiminin daha aktif olduğu bölgelerde kayıt dışılık çok daha yüksek oranlara çıkmaktadır Ziraî faaliyetin güçlü olduğu ilçelerde kayıt dışılık oranı kent genelinden çok daha üste çıkmaktadır

Adıyaman Hatay ve Maraş ta bilhassa OSB ölçeğinde kayıt dışı Suriyeli emekçi çalıştırılması çok yaygın bir olgu olarak karşımıza çıkmıştır Göçmen çalışanlar daha düşük fiyatla çalıştırıldıkları üzere sarsıntıdan sonra tekrar çalışmaya birinci çağırılanlar da onlar olmuştur

Bölgedeki 11 ilin tamamında fiyatlar Türkiye geneli ve başka 70 vilayet ortalamasının hayli altında bulunmaktadır Kontratlı emekçiler için ortalama günlük fiyat Türkiye genelinde 378 55 TL zelzele bölgesindeki 11 vilayette ise 315 27 TL dir Bu çarpıcı farklar kamu için de geçerlidir Kamu kesimi emekçileri sarsıntı bölgesinde ülke ortalamasının 52 TL altında günlük fiyatla çalışmaktadır 414 TL 466 TL Özel dalda ise durum çok daha vahim hale gelmektedir Bu 11 vilayette özel daldaki günlük fiyat ortalaması 300 liranın bile altındadır 291 TL

Bölgedeki istihdamın yarıdan fazlasının 10 dan az personel çalıştıran işletmelerde olması ve bu işletmelerin geriye dönmesine yönelik bir stratejinin olmadığının olmayacağının açık olması nedeniyle bu işgücünün kalıcı olarak göç etmek ya da bölgedeki inşaat OSB bakışımlı yeni proleterleşme sürecine katılmak dışında bir seçeneği kalmayacak üzere görünmektedir

Depremden etkilenen kentler ekonomik büyümeye en az katkı yapan ve en az hissesi alanlardan oluşmaktadır 2021 yılında Türkiye genelinde kaydedilen yüzde 11 4 oranındaki ekonomik büyümeye sarsıntıdan etkilenen 11 ilin katkısı 0 98 puandır TÜİK datalarına nazaran bölge kentlerinin GSYH den aldıkları hisse yüklü olarak yüzde 1 in altında kalmaktadır Fakat bu vilayetlerin kendi içinde de büyük farklar bulunmakta zelzele evrakı içinde de ikinci bir bölgesel eşitsizlik dikkat çekmektedir

2022 yılında Türkiye genelinden toplam dokumacılık eserleri ihracatı 14 2 milyar dolar düzeyindedir ve bunun yaklaşık 5 milyar dolarlık kısmı bir diğer deyişle yüzde 35 i zelzele bölgesindeki 11 vilayetten yapılmış ihracattan oluşmaktadır Başta Gaziantep Adana ve Şanlıurfa olmak üzere bölge vilayetlerinde emek ağır ihracatçı bölümlerde başta düşük fiyatlar olmak üzere personel sınıfının ağır şartlara mahkûm edilmesiyle kendisine avantajlar yaratan bir sermaye yapısı olduğu görülmekte HABER MERKEZİ